O Giasemin
zeneise@francobampi.it
 

Intrâ > ...e chi i âtri > Mescciûa > O Giasemin
[ Inderrê ]

Se vixin a 'na parolla gh'é a balletta Sciaccaelo, a regola a no va pe questa balletta! allôa andandoghe addosso co-a freccia do "mouse" se peu lëze a tradussion in italian de quella parolla.

Mi me ciammo Giasemin
dïto o figgio do Balin,
e de cà staggo a-o Cianello
inte 'n scito do Brinello.
E mae Moae a l'é a seu do Mäxo
dïto o Strûsso de San Giaxo
che due vacche o l'ha in ta stalla
'n ase, un porco e 'na cavalla.
A mae donna, a Bëdinin,
a l'é figgia do Stevin
che, diretto, esattamente de mestê
ha fòu sempre o carattê:
ommo in gamba e desgaggiòu furbo, smaliziato
che de scagge soldi o s'é avansòu.

Cäi mae scioî, nunca sacciae
che son egnûo ancheu in çittae
pe portâ 'n bello cappòn
a-o Sciô Marco, mae patron,
che ha bûttega de spessiâ
in sce-a ciassa da Nunsiâ.
A mae donna, eh se sa,
ho dovûo lasciâla in cà:
gh'é 'na streuppa de bagasci figlioli
che roziggian comme tasci:
gh'é o bibbin, gh'é l'asenetto,
gh'é due vacche, gh'é o porchetto.
Ma a resguardo da moggê
gh'é o Rettô ch'o faiä lê:
ansci, primma de egnî via,
o m'ha visto in Segrestìa
e o m'ha dïto «Giasemin,
pe-e occorense da Bedin
poei anâvene tranquillo
che ghe pensa Prae Camillo».
E con mi me son portòu
a Ninetta do Fossòu
zoena in gamba, ben ciantä,
gianca e rossa e desgaggiâ
ch'a l'é egnûa pe feu de chì
pe a raxon che ve diö mi.

Tempi son, Tempo fa Prae Cappellin,
o Preosto de Sexin,
o l'ëa staeto incaregòu,
coscì ha dito mae cugnòu,
da-o Canonico Scibilla
de troâ intorno pe-a villa
ûnna serva bella e zoena
pe-o Sciô Scindico de Zena:
perché l'ätra ch'o gh'aveia,
in to menti nel mentre ch'a frizzeia
l'euio cädo o l'é schittòu,
e pe caxo a l'ha piggiòu,
coscì almeno è staeto dïto,
in to pin de l'euggio drïto:
e o gh'ha fòu ûnna ferìa
che in trei dì o te l'ha inguersïa.
E o patron, se sa, scibben
che in sostansa o gh'oëse ben
e ch'a foise onesta e brava,
coscì guersa a ghe refûava.
Nunca o praeve de Sexin
con l'aggiûtto di vexin
tanto ha fòu, tanto ha bregòu
che sta foenta ragazza o l'ha trovòu:
e avendo sentïo dî
che chì a Zena doeivo egnî
o m'ha dïto «Giasemin
ve consegno chì a Ninin:
a-a çittae quande arriviei
a-o Sciô Scindico a portiei.
Zà che lê o l'eu 'na servotta
zoena, in gamba e traccagnotta,
e ch'a sacce cuxinâ
no sortanto 'na frïtâ
ma i polastri, l'agneletto
e a vitella a l'öxeletto,
ciû de mëgio de sta chì
no savieivo manco mi».

Do gran tempo o l'ëa passòu
che chì a Zena no ëo ciû stòu
e da tanto tempo in sà
foenti cäi s'a l'é cangiä.
Han destrûto, han rennovòu,
han derfaeto, disfatto han descangiòu;
dappertûtto han daeto o cô colore
tûtto lûxe comme o sô.
San Domenego o gh'é ancon
ma de lì a-a Consolassion
arrivando scinn-a a-o Pròu
tûtto quanto han ascciannòu.
Han fin daeto o beneidigo
a-a Montâ dïta do Figo
onde gh'ëa sempre assettä
quella vëgia ,desdentä
ch'a criäe continuamente
«Miae che çiöti, cerotti brava gente!»
E in sce l'aia che l'é restòu
onde tûtto han prefondòu, rovinato
sti impresäi de costrûssioin
han tiòu sciû di palassoin:
palassoin pe-i scioî ciû ricchi,
erti, erti comme i bricchi,
tûtti pin de barconnae
faeti a moddo de pollae.
Là da-a Zecca han rotto o scheuggio
e i gh'han fòu un bello beuggio buco, ma qui galleria
pe passa sott'a-a çittae
co-o strambài tramvai ch'o va da lê.
Zà, mi diggo, sti strambài
en segûo roba de diài.
Descorrindo di vapô
se sa ben che van da lô:
chì combinn-a tûtto o zeugo,
scampanetta!, perbacco! lì o l'é o feugo.
Anae a çende ûn pö ûn brichetto
sott'a-a côa do mae asenetto:
l'asenetto cös'o fa?
O ghe brûxa e o se ne va.
Ma sti lettrichi, ossibecco, perbacco
no capiscio un figo secco,
bestie e feugo no ghe n'han,
eppû, scampena, perdinci se van!
O Nicolla da Barï
lê o l'orrieiva sostegnî
che veamenti sti strambài
no han da fâ ninte co-i diài
con de dî che van da lô
co-o premisso do Segnô.
Saiä giusta, cäa mae gente,
ma a mae idea a l'é differente
e ve diggo e ve prescisto insisto
che gh'é a man de l'antecristo.
Tempi son, l'oeivan ciantâ
sciù da-a Guardia, pe-a montâ:
ma a Madonna, ch'a n'eu ben
e a ne sarva da-i malen, malanni
a l'ha osciûo che i impresäi,
i laoanti lavoratori, operai do strambài
e i dinae ch'avieiven speisi
foisen tûtti di Zeneixi;
e i Zeneixi - ommi che lô
fan e cöse sensa fô - rumore, frenesia
l'é dex'anni ch'han taccòu
st'assibecchite accidente de lòu;
ciappa chì, molla de là,
cöse imbreuggien no se sa:
fan do neuo, derfan l'antigo
e son sempre... in sce San Chigo. San Quirico
Se a Madonna eise premisso
che o strambài ghe foise misso
a-o faxeiva dâ in te moen
a-i Todeschi, a-i Merichen!
Con sta gente, garantïo,
che in trei meixi o l'ëa fernïo. finito
Ma a ciû cösa straordinäia
l'é o strambài chi va pe l'äia:
ghe n'é ûn, là da-o Portello,
ch'o va sciû comme ûn frenguello;
manco o tempo de tiâ ûn petto
che ti sbarchi in Castelletto.

Gh'é o telefrago, cäi scioî,
con i fî e sensa fî,
ch'o saiae comme ûn stremento
ch'o camminn-a comme o vento
e in t'ûn lampo scrïe scrivere se peu
fin da lunxi lontano che se veu.
Gh'é o tilefano, co-o quae
sempre ch'oëse, mi porriae
de de chì fâ un descorsin
con mae lalla, a Texinin,
ch'a sta in çimma do Fossòu
scin de d'äto a Livellòu.

Pe sti duî strementi chì
a mae idea a saiae coscì.
Figûemmose che o can
do Rettô de Zemignan
con a côa o foise chì
onde semmo tûtti noî
e co-a testa, metti caxo,
in sce-a ciassa de San Giaxo.
Se oua chì ûn, pe demôa,
a sto can monta in sciä côa
lê a San Giaxo o va a baiâ
... nunca a cösa a l'é spiegâ!

Gh'é o fenofrago, ûn trombon,
ch'o ripete a voxe e o son.
Metti caxo, in te 'n momento
ch'agge a pansa e o cheu contento
o mae ase o l'arve o sezze sedere, ano
e o te molla due corezze. gas intestinale
O stremento o e arrecheugge
comme un lampo o se l'ingheugge,
o se e sciorbe, o e manda zû
e nisciûn ghe pensa ciû.
Ma se mi - coscì pe rïe -
ste corezze zà sciortïe,
da chì a 'n anno, da chì a duî,
oëse fâle renvegnî,
daggo ûn gïo de maneggetta
in to scianco a-a macchinetta
e loätre, in sciö momento,
sciortan feua de l'istremento
belle nette e destaccae
comme quande en staete tiae.
Ansci, o nëo de mae patron,
ch'o m'ha fòu sto paragon
ha osciûo dîme de coscì
che... se sente a spûssa ascì.

Ghe n'é 'n'ätra e a l'é sta chì,
che, pe quanto ho sentïo dî,
sti sciensiati e giornalisti
che ghe dixen "spiritisti"
oen presciste in te l'idea
d'ài trovòu moddo e mainëa
de parlâ, de avei reporti
co-e bonanime di morti.
Saiä giûsta, cäi mae scioî,
ma a sti spiriti che chì
se no i tocco, se no i veddo,
diàscoa santa!, perdindirindina no ghe creddo.
No ghe creddo pe-o motivo
che ûn chi é morto no é ciû vivo,
e ûn chi é vivo aviesci torto
s'oesci dî ch'o l'é zà morto.
Ma ve fasso, cäi mae scioî,
sto raxonamento chì
perché 'n'öta a Campomon
gh'aiven misso ûn baraccon
che gh'ëa drento, a strologâ, indovinare il futuro
ûnna singaa, zingara parentâ
a Sciusciepia Borlatoin, Eusapia Paladino, una famosa medium
donna esperta e d'euggio fin,
che resguardo a mae cûgnòu
Gioane, o Storto do Fossòu,
ch'ëa partïo l'ottant'e duî
pe-o Rio Grande do Brasî,
ha osciûo dî, stradî e sprezûâ giurare
ch'o l'ëa morto in mëzo a-o mâ.
Ansci, a diva e a prescistïa insisteva
che a seu anima a gh'apparïa
in te sciamme, a penezzava, penava, soffriva
e, meschinn-a, a l'aspëtava
che i seu paènti ò i boin crestien
ghe faxessan dî do ben. dir Messa
E alantoa, allora çerto che o Storto,
meschinetto, o foise morto
da-o Rettô mi son anòu
e in marengo in man gh'ho dòu
perché dexe Sante Messe
pe-a seu anima o dixesse.
E d'in scangio stae a sentî
comme diàscoa a va a fernî.

Da lì a ûn meise, foscia manco,
eimo in cà de mae frae o Gianco,
tutt'assemme, fra de noî
lì tranquilli a descorrî,
fëo, ben misso e desgaggiòu...
se presenta mae cugnòu!!
Poei capî, mae brava gente,
m'é vegnûo subito in mente
primma ancon che lê o parlesse
... i dinae de dexe Messe.
Scappo. Lesto comme o foin furetto
côro verso o Campanin.
Picco. M'arven: pin de fô
monto in cà, branco acchiappo o Rettô
ch'o l'ëa là, co-a serva, appreuvo
a tappâ o vin gianco neuvo.
E ghe diggo «O Gioane, o Storto,
... sciô Rettô... o no l'é ciû morto...
vivo e in gamba o l'é arrivòu
stamattin... chì a Livellòu...
Nunca diggo... mi son chì...
o porriä capî lê ascì,
se sa ben, ricchi no o semmo...
pe guagnâsene... laoemmo.
Sciô Rettô, se lê o credesse...
i dinae de quelle Messe...»
E o Rettô (l'ei propio attroòu
l'ommo tanto abb...acciûccòu stupido
che in te man n'öta ch'o l'agge
o ve torna a mollâ e scagge)
poei capî... o se misso a rïe
e o m'ha dïto «Miae, pe mie,
se a bonanima do Storto
no l'é vëa ch'o segge morto
n'ho veamente un gran piaxei;
ansci, ancheu, se a caxo o viei,
sciû in Canonica vegnî...
Festezziemo tra de noî
o retorno seu in famiggia
destappando 'na bottiggia...
... Ma resguardo a-o marenghin
faeghe a croxe, Giasemin;
no stae manco a taccâ lite
perche ormai... son Messe dïte! ciò che è stato, è stato

Luigi Ferrando

[ Inderrê ]