Ij debat

Da Genoa a-i é un grop ëd përson-e che a l'ha un seugn: liberé la Liguria. A fan part dël MIL (Movimento Indipendentista Ligure) e ël segretari a l'é Franco Bampi, 54 agn, profes-sor ordinari ëd mecànica ras-sional ant la facoltà d'angi-gnerìa ëd Genoa. I l'oma antërvistalo.

Quand a l'é nassù ël moviment?

La Liguria a l'ha perdù
la sovranità ëd Nassion Indipendenta dël 1814 për na decision dël congress ëd Viena. A l'é nassù ant ël gené dël 2001. Sùbit a son anscrivusse 136 përson-e che a l'avìo un but: arcuperé pacificament a la Liguria, con d'assion polìtiche e giuridiche, la sovranità ëd Nassion Indipendenta perdùa dël 1814 për n'ilegìtima decision pijà ant ël congress ëd Viena e mai ratificà da un plebissit popolar. Quand che a l'avrà conseguì cost obietiv, ël MIL as dësblerà. Al di d'ancheuj nòsta assion a mira a oten-e për ël pòpol lìgur l'in-dipendensa, an abandonand na situassion andoa ij so abitant a conto meno ëd coj dle cite nassion indipendent (Luxemborgh, Malta, Estònia, Letònia, Lituania) che ëdcò con un cit nùmer ëd abitant a peulo avèj 5, 6 o 7 rapresen-tant al parlament
europengh. La Liguria a n'ha mach un.

Cola ch'a l'é vòsta polìtica coltural?

J'obietiv dël MIL a son coj d'oten-e l'insegnament ëd la vera stòria dla Repùblica ëd Genoa, l'insegnament, l'ardëscuerta e l'arlans ëd lë parlà lìgur. Tiroma ëdcò a avèj ël sostegn ëd tute cole istitussion che a veulo oten-e na Liguria ëd qualità da na mira social, ambiental e turistica.

La lenga dovrà dal MIL a l'é ël genovèis, ël lìgur o l'italian?

A esist nen na lenga lìgur: a esist ël genovèis con soe variant parlà, dël Ponent (da Albenga a Ventimiglia) e dël Levant (lòn che an italian a së s-ciama spezzino). Adess lòn ch'a conta a l'é rende l'indi-pendensa a la Liguria përchè a n'ha dirit. Për lòn a venta che tuti sò abitant (dzortut ij lìgur) a capisso franch bin ël lengagi dël MIL, e për sòn la lenga pì dovrà a l'é l'italian. Mincatant as deuvra ëdcò ël genovèis. Donch tra nòst but a-i é col ëd porté l'insegnament ëd le lenghe locaj ant le scòle.

Cola ch'a l’é ancheuj la situassion coltural e lenghistica dla Liguria?

Dzora ël profil stòrich la politica d'ocupassion dij Savòia a l'ha mnà a na conossensa fàussa dla gloriosa stòria dla Repùblica ëd Genoa. Parej a l'han sercà ëd dëspresié la tradission antica e gloriosa ëd Liguria, fé dësmentié sò sant (për esempi Santa Catlin-a ëd Genoa), minimisé sò përsona-gi pì avosà (Andrea Doria a l'é stàit acusà d'esse un pirat) e via fòrt. Dzora ël profil lenghi-stich, la generassion ëd coj ch'a son stàit genitor dòp la sconda guèra mondial a l'ha decidù ëd pì nen parlé ël dialèt antecà con sò fieuj. Për sòn ancheuj ij giovo e ij cit a lo parlo pì nen. La Region Liguria da soa banda a mostra gnun-a sensibilità për la difèisa e l'arlans ëd la lenga local. A manca na lege për la tùa dël genovèis e, dzortut, a manco dij finansiament ch'a sio nen ocasionaj (mach la Provincia ëd Genoa a mostra d'esse anteressà a la tùa dël genovèis e dle tradis-sion lìgur).

Ancheuj a-i é la possibilità për ij lìgur ëd vive da lìgur? A-i é la possibilità ëd comuniché mach an genovèis e fesse comprende ant na sità coma Genoa?

A l'é possibil parlé genovèis a Genoa e esse capì (pì o meno) da tuti. Sigura vàire përson-e, për comprende bin për dabon, a veulo parlé an italian. A-i é arviste bin fàite an lenga local?
Purtròp a-i é gnun-a arvista "seria" che a deuvra mach la lenga local, antramentre che quàich publicassion a preuva a buté dij tòch (poesìe e cite nòte) an genovèis.

Second chiel përchè l'Italia, diversament da le autre nassion europenghe, a fatiga a dé ël giust spassi a le colture regionaj e a preuva, al contrari, a nassionalisé la coltura regional ëd quàich region (për esempi Toscan-a e Campania)?

A smija che, ant ël mit giaco-bin ëd l'Italia un-a e indivisi-bila, le lenghe local a sio da crasé e da ridicolisé an negandje minca valor coltural, popolar e spiritual. Nopà a son da esalté cole parlà che, ant ël "pensé coletiv", a rapre-sento coste qualità: napolitan e roman. La Toscan-a a dven-ta amportanta përchè a l'é considerà la mare dla lenga italian-a. Ma a basta sente parlé un fiorentin për desse da ment che ël toscan ëd ël di d'ancheuj a sia diferent da l'i-talian.

Coma a l'han rispondù ij lìgur a vòsta presensa an sël teritòri?

Purtròp i soma ancorsusse che la stòria dla Liguria, cola dla Repùblica ëd Genoa, a l'é franch pòch conossua. Fàita costa premëssa a venta dì ch'i soma motobin sodisfàit përchè chi a ven a conòsse nòstra vera stòria a resta sùbit convint ëd la posission ëd ël MIL e a aceta con fërvor nòstra presensa e nòstra assion.

Coma a ved ël MIL la politica dla Lega Nòrd?

A në smija motobin armissiva an sij dirit dij pòpoj. Për esempi as contenta ëd na devolussion rangià a la mej che, an lassand le mideme competense an sle mideme materie a lë stat e a le region, a porterà a d' moment ëd conflit. A l'avrìa dovù, con fòrsa, pretende na vision confederal ëd l'Italia, che a l'avrìa përmëttù a le comunità che a lo vorìo d'autogovernesse.

antervista soagnà da Tojo Pegon