Intrâ >
A léngoa >
Etimologie de parolle zeneixi >
D - R
[ Inderrê ]
[ E regole ] [ A - C ] [ D - R ] [ S - Z ]
Dâ recatto 
Da-o latin parlòu recaptàre ch'o veu dî a maexima cösa.
Defissio
Voxe instruïa, da-o latin aedificiu, "palassio".
Dënâ
Da-o latin dìe natàle, "giorno de quande se nasce".
Demoâse
Da-o latin demoràri, "trattegnîse" .
Derrûâ - Derrûo
Da-o latin do Medioevo dirupare, ch'o vegne da rupe, "bricco".
Desaviâ
A-a léttia des-avviâ .
Desmûo
Da-o latin parlòu dismutàre, "cangiâ i vestî, i panni".
Erboo a pibbre
Da-o françeise mât à pible, che a-a léttia veu dî "erboo a verga"
dove pible o vegne da-o latin pìpula
"scigoeletto" .
Euvéi (giorno d')
Da-o latin operìle, "de travaggio".
Falampi
A-a léttia fâ di lampi, fâ ciaeo,
comme a dî fâ imprescion contando 'na cösa feua do normale.
Fantin - Fantinn-a
Da fante, "figgieu, zuenotto" con ûn cangio de scignificato
tipico da Ligûria.
Fädette
Diminutivo de fauda (falda), "fäda , scöso , pisso ,
oexin " voxe germanica in origine deuviä in Ligûria e in Piemonte.
Fûmmasci
Da-o latin fumàciu, "fûmme spesso, negia" ch'o l'ha piggiòu
quello scignificato.
Gabibbo
Dall'arabo habìb, "amigo".
Gaccia
A gh'ha origine galloromanza e germanica (in françeise "gâche").
Galante
Da-a parolla galante, che chì in Ligûria a l'ha piggiòu quello
scignificato.
Giaea
Da-o galloitalico géda, ch'o vegne da-o latin vorgâ bléta, a-o posto de bétula, diminutivo
do classico béta, ch'o veu dî a maexima cösa.
Gianfóttre
Da-o françeise jean-foutre, "personn-a sensa dignitae". Daeto che
a-a létia o veu dî "Gioane-fotte", peu dâse ch'o segge 'n arregordo de guaere de Napolion,
tanto ciû che in Fransa o l'é registròu da-o 1792.
Ghirindon
Da-o françeise guéridon, "töa rionda e piccinn-a pe mettighe
addosso ûn vaso, 'na lampa, e via discorrindo".
Gilecco
Dal turco yelek, "corpetto, camixeua, mariolo".
Giorno d'euvéi
Da-o latin operìle, "de travaggio".
Incallâse
Foscia o vegne da-o latin callis, "sentê" e quindi "tentâ 'na
stradda pericolosa".
Inséi
Da-o latin inserìre, pe inserére,
ch'o veu dî a maexima cösa.
Invexendâse
Da-o latin vicénda, "cangio".
Lalla
Voxe onomatopeica.
Lamma
Evolussion do scignificato dall'italian lama de metallo ch'o
vegne da-o latin lamina.
Lasàu
Da-o spagnollo dell'Argentinn-a asado del campo, ch'o vegne
da-o latin assàre, "vegnî rosso".
Leppego
Da-o verbo latin lippicàre, ch'o vegne da lippìre, "ëse leppegoso".
Ligneua
Da-o latin lineòla, "linea piccinn-a".
Lobbia
Da-o germanico laubja, "angiòu" .
Magnâ
Da-o latin manua, ch'o veu dî a maexima cösa.
Mandillo
Da-o latin parlòu mantile, ch'o vegne da mantele, "sciûgaman".
Marmellin
Diminutivo de marmél(u), ch'o veu dî a maexima cösa e ch'o vegne
da-o latin mìnimu.
Marotto - Mòuto
Da-o latin màle hàbitu, "in cattivo stato" doppo ëse passòu
da-o provensâ malaut(e).
Méisoa
Da-o latin mensula, "töa (mensa)
piccinn-a".
Méizao
Dall'arabo mi'zar, "vello" che da-o zeneise o l'é
passòu inte l'italian ascì.
Messiavo - Messiao
A-a léttia messer avo.
Micca
Da-o françeise miche, "pan grosso e riondo ch'o peisa armeno
mëzo chillo".
Päfaero
A-a léttia palo de faero.
Pappê
Da-o françeise papier, ch'o veu dî a maexima cösa.
Parpellâ
Da parpéla, ch'o vegne da-o latin pàlpetra pe pàlpebra.
Pasquëta
Diminutivo de pasqua - pasca, da-o latin pasqua - pascha, in to seu scignificato de "festa" e quindi "festa
piccinn-a" perché a l'é a primma festa dell'anno e a l'é consciderä meno importante da
Pasqua.
Paxe
Da-o latin pàcidu, derivòu da pàce
in sciö modello de plàcidu.
Peio
Da-o latin perìre, "andâ via, perdise".
Pibbre (erboo a)
Da-o françeise mât à pible, che a-a léttia veu dî
"erboo a verga"
dove pible o vegne da-o latin pìpula
"scigoeletto" .
Pipinëa
Da-o françeise pépinière, "vivaio".
Piron
Da-o catalan porró (de faeti o serve pe beive "a-a
catalann-a") ò da-o spagnollo porrón, che continuan o latin
pòrru, "porrin" a quae forma a l'é scimile a quella da
bottiggia.
Poae
Forma ch'a vegne da 'n antigo pàire, da-o latin pàtre segondo a serie pàire > pàir
> pài > pe > poae con l'azzunta da "o" comme sûccede anche in ätre
parolle.
Poin
Da-o latin patrìnu, con 'n evolussion scimile a "poae".
Portacôa
A-a léttia porta côa.
Pöse (sûnnâ e)
Da-o latin pausàre "riposâ (in ta paxe do Segnö)".
Preboggion
(ätra stöia)
Da-o verbo preboggî "dâ ûn boggio" e, a-a léttia, "pe
boggî".
Puntapê
Da-o spagnollo puntapié, "pessâ".
Quinta (mëgio "cointa")
Françeise e provensâ coîte, "sprescia", da-o verbo coiter, "fâ fïto, costrinze a fâ quarcösa", parolle che vegnan da-o
latin coctàre, pe coactàre,
"forsâ".
Ramaddan
Dall'arabo ramadàn, ch'o lé o nono meise di Maometten in to quae
lô devan zazzûnâ de giorno, mentre de neutte peuan fâ ribotta e ûn bordello do
diao.
Recatto (dâ)
Da-o latin parlòu recaptàre ch'o veu dî a maexima
cösa.
Redoggiâ
Da-o latin parlòu reduplàre, ch'o vegne da dùplu, "doggio".
Relento
Da-o françeise relent, "ch'o l'ha ûn ödô ch'o mette angoscia
perché o l'é staeto lasciòu troppo tempo in te 'n posto ûmido", ch'o vegne da-o latin
léntu, "flescibile, lento".
Remescello (rûmescello)
Da-o latin parlòu glomiscéllu, diminutivo de glòmo, ch'o veu dî a maexima cösa.
Remûâ
Da-o latin remutàre, "cangiâ torna" (mutàre - re).
Rencio
Da-o latin rìgidu, "reddeno".
Reuo
Da-o latin rotàre, "giâ in gïo".
Revertegâse
Da-o latin parlòu reverticàre, ch'o veu dî "tornâ inderrê"
(vèrtere - re).
Roggio (d'aegua)
Da-o verbo latin roticulàre, "batte, cacciâ con forsa".
Ronfò
Da-o nomme ingleise d'America rumford, ch'o l'é piggiòu da-o
nomme dell'ingleise Sir Benjamin Thomson, conte de Rumford,
ch'o l'ha faeto ben ben di stûddi in sciä combustion e in sciö vapô.
Rûmenta
Da-o latin raménta, "rascciatûa, risso, scavenn-a".
[ E regole ] [ A - C ] [ D - R ] [ S - Z ]
